75 Χρόνια της 336 Μοίρας

Ήταν η 25η Φεβρουαρίου 1943, στο Κάιρο, όταν εξεδόθη η διαταγή συγκροτήσεως της δεύτερης Μοίρας Διώξεως, της 336 Μ, για την ενίσχυση της τότε ΕΒΑ, με 21 αεροσκάφη Hurricane και 25 χειριστές, με πρώτον Μοίραρχο τον Σμηναγό Σπ. Διαμαντόπουλο και Αρχιμηχανικό τον Σμηναγό Μ. Ζαχαριάδη και έδρα την Al Maza της Αιγύπτου. Από τότε μέχρι σήμερα η Μοίρα άλλαξε οκτώ τύπους αεροσκαφών και πολλές έδρες. Από το 1962 επιχειρεί από το αεροδρόμιο του Αράξου. Εκεί, λοιπόν, προσκληθέντες τιμητικά ως διατελέσαντες Διοικητές της Μοίρας, συγκεντρωθήκαμε την Παρασκευή, 23 Φεβ. 2018, για να γιορτάσομε τα 75α γενέθλιά της, στις νέες εγκαταστάσεις με σύγχρονο εξοπλισμό σε όλους τους τομείς. Παρών ο Αρχηγός του ΑΤΑ. Οι ευλογίες, από τον Μητροπολίτη Πατρών. Έκλεισε η τελετή με επίδοση αναμνηστικών στους πρώην Μοιράρχους (μικρή η συμμετοχή) αλλά και σε μέλη οικογενειών φονευθέντων συναδέλφων. Ένδειξη τιμής, στην οδό έμπροσθεν της Μοίρας δόθηκε το όνομα του θρυλικού Διαμαντόπουλου.

Πως προσέρχεται κανείς σ’ ένα αεροδρόμιο που πρωτοπήγε το 1969 και αποχωρεί το 1989, για να υπηρετήσει, με διαλείμματα, το F-104G Starfighter ως χειριστής, Αξιωματικός Επιχειρήσεων, Διοικητής Μοίρας και Διοικητής Πτέρυγας; Ευγνώμων προς τη Μοίρα, που μου εμπιστεύθηκε για δύο χιλιάδες ώρες πτήσεως τον Αστρομαχητή. Ευγνώμων προς τη μοίρα, που μου επέτρεψε να το χειριστώ στα όριά του και ασφαλώς, ικανοποιώντας σε υπέρτατο βαθμό τον αεροπορικό ρομαντισμό αλλά και την συνεισφορά στην εθνική άμυνα. Ο ξεχωριστός του ήχος είναι έντονα παρών, σου ραγίζει ηδονικά τα σωθικά και επενδύει μουσικά τις όποιες σκέψεις, τους όποιους συνειρμούς. Συνειρμοί επί συνειρμών. Βλέπεις τον υπόλογο να σου δείχνει τον αντίχειρα, ελεύθερος για τροχοδρόμηση, και νοσταλγείς αυτή την ιερή συνεργασία ιπταμένου και τεχνικού. Φεύγεις και παίρνεις μαζί σου την αγωνία του για ασφαλή επιστροφή. Ακούς το ελεύθερος για απογείωση, και νομίζεις ότι αντιπροσωπεύεις τον ελεύθερο άνθρωπο. Και γιατί όχι; Ανασύρεις το σύστημα προσγειώσεως και απαλλάσσεσαι από τις γήινες αλυσίδες, αφού προηγουμένως ο υπόλογος στο last chance δεν σε ματαίωσε επειδή το βάκτρο δάκρυζε ή γιατί δεν άναβε το καντηλάκι του after burner.

Και να, το τρακτεράκι ρυμουλκεί το F-104G έξω από το υπόστεγο γ’ βαθμού συντηρήσεως και σου το παραδίδουν για δοκιμή. Σύσσωμος ο Ποιοτικός Έλεγχος. Οι υπεύθυνοι του συνεργείου κινητήρων με σφιγμένα τα δόντια. Και σε λίγο, στα 35000’ για έλεγχο του T-2 Reset, στα 2.2 mach, στους 121o C. Σκάφος και κινητήρας στα όριά τους. Τα όργανα στατικής και δυναμικής πιέσεως έχουν αναπηδήσει στιγμιαία στο 1 mach κι εσύ στην απόλυτη ηρεμία. Δεν έχεις χρόνο να σκεφτείς τι σκέφτονται οι τεχνικοί που σε κατευόδωσαν. Το zoom up δεν πρέπει να καθυστερήσει, η ταχύτητα πρέπει να πέσει. Mε 45ο γωνία ανόδου, το pitot εμβολίζει τον μαβί ουράνιο θόλο και μεταφέρεσαι στο στοχαστικό ‘‘επέκεινα’’. Προλαβαίνεις να δείς την τρελή περιστροφή του υψομέτρου κάπου στα 62000’ και αναστρέφεις. Η σφαιρικότητα της γής, εκεί στην ανάστροφο, σε μαγεύει. Και πάλι δεν έχεις την ευχέρεια να διερωτηθείς, φαντασία ή πραγματικότης! Όλυμπος Χ, ολοκληρώθηκε η δοκιμή; Εσύ στη στρατόσφαιρα και οι προϊστάμενοι με την αγωνία της αύξησης της διαθεσιμότητας. Αυτά τα γήινα, καμιά φορά . . .

Bλέπεις τον Θόδωρο, να κατέρχεται προς Άραξο, μετά από δοκιμή, αλλά με TACAN ch. Ανδραβίδας. Και να ο αιφνιδιασμός στο κατώφλι του ξένου αεροδρομίου. Βίαιος ο ελιγμός και το starfighter εκτός φακέλου πτήσεως. Το αλεξίπτωτο άνοιγε πλήρως όταν τα πόδια του άγγιζαν το έδαφος. Η διαθεσιμότητα δεν βελτιώθηκε. Πιο πέρα ο Χρίστος, έξω από το χωριό του πατέρα του, θα βουτήξει στο φαράγγι του Λάδωνα και θα τυλιχθεί στα ηλεκτροφόρα καλώδια. Θα προσγειωθεί ασφαλώς αλλά με τον αστρομαχητή βαριά πληγωμένο. Και η διθεσιμότητα πάλι πεσμένη. Και ο Διοικητής τους με ειδική αναφορά να προσπαθεί να ματαιώσει την παραπομπή τους σε κρίση πτητικής καταλληλότητος. Θα μου το αναγνωρίσουν!

Πως σου φαίνεται; Θα ρωτήσει ο εκπαιδευτής. Το TF-104G μόλις έχει απογειωθεί και βρίσκεται σε μεγάλη γωνία ανόδου με παρατεταμένη μετάκαυση. Και ο εκπαιδευόμενος Σμηναγός, ‘‘δεν έχω χαρτί και μολύβι, να υποβάλλω εδώ και τώρα την παραίτησή μου’’. Την υπέβαλε, τελικά! Να και ο χαβαλές της καντίνας σε έξαρση.

Σκέψεις ατελείωτες και συνειρμοί ατάκτως ερριμμένοι. Βιώματα, λουσμένα στον τίμιο ιδρώτα, ιπταμένων και τεχνικών. Εκεί στον χώρο της αποφασιστικής δράσης. Εκεί που ακουμπάει η άμυνα της Χώρας. Και στο βάθος η αναμονή και η αγωνία της οικογένειας. Ποιος να της εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει! Ατέλειωτες οι ώρες επιφυλακής, σε ρόλο strike. Χειριστές – οπλουργοί – τεχνικοί σε αρμονική συνεργασία με αυστηρές διαδικασίες για την παραλαβή του F-104G, φορτωμένο με το ειδικό όπλο στον two man consept κύκλο. Η επιστροφή από την Ποτίδαια, το πεδίο βολής για ειδικά όπλα, στα 21000΄σου έδινε την ευχέρεια της περισυλλογής. Και να, περίεργος στόχος χαμηλά, στην κοιλάδα του Σπερχειού. Με μια βουτιά βρέθηκα πίσω του, Αγγλικό Cambera, έριξε την ταχύτητα για να με stall-άρει, ακόμα ακούω το shaker, στην προσπάθειά μου να κρατηθώ σε κλειστό σχηματισμό. Το ΣΑΕ δεν εγνώριζε τίποτα!

Ακούω και τι δεν ακούω. Το αεροδρόμιο εκτός κριτηρίων λειτουργίας λόγω έντονων καιρικών φαινομένων, μας προειδοποιεί το weather forecast. Πλήττεται από διαδοχικές καταιγίδες. Και η τετράδα F-104G από τα 29000’ αρχίζει κάθοδο. Είχαμε απογειωθεί από Ολλανδία. Στα 23000’ βρισκόμαστε ήδη σε συνεχή και συμπαγή νέφωση. Το TACAN εν τούτοις μας δίνει σταθερές ενδείξεις και στην οθόνη του Radar διαγράφεται ευκρινώς η ακτή του Grossettto, αλλά και τα καντηλάκια των καταιγίδων. Και ο σχηματισμός σφιχταγγαλιασμένος. Στην penetration turn, μάταιες προσπάθειες για απόκτηση επαφή με το GCA. Πολλές οι κλήσεις και πολλές οι αλλαγές συχνοτήτων. Καμμία απάντηση. Συνεχίζουμε, τι άλλο θα μπορούσαμε να κάνομε, χωρίς καμμία συμπαράσταση. Τα μελανόμορφα σύννεφα μας περιτυλίγουν περίεργα. Η τελική ευθεία διανύεται σε χρόνο δευτερολέπτων. Όχι, δεν μας φάνηκε αιώνας. Αεροδρόμιο από κάτω μας, θα με ξαφνιάσει ευχάριστα με την αναφορά του ο Νο 2. Ξεκολλάω από την προσήλωση στα όργανα και βλέπω έδαφος. Ήμασταν στα 600’ στην αρχή του διαδρόμου και η καταιγίδα μπροστά μας, ελάχιστα εκείθεν των ορίων του αεροδρομίου, μόλις είχε περάσει. Κάπου εκεί άρχιζε να διακρίνεται και ένα πελώριο κίτρινο Dereck, πλουμίζοντας τη βιβλική πραγματικότητα. Όταν βρεθήκαμε στο 180ο σκέλος, ακούσαμε αχνά σαν, ''ελεύθεροι για προσγείωση''. Και μετά την προσγείωση και του τελευταίου, ακούσαμε καθαρά και δυνατά, Bravo Grecia! Δεν θα είχαμε φθάσει στην πίστα και άλλες σκηνές αποκαλύψεως. Το αεροδρόμιο στην καρδιά της επόμενης καταιγίδας. Σε κάποια αίθουσα, ανταλλάξαμε μεταξύ μας κάποια χαμόγελα αμηχανίας, αλλά εισέπραξα και τη βεβαιότητα της εμπιστοσύνης του No 2, 3 και 4 προς τον αρχηγό τους.

Όχι, στο Klein Brogel ο καιρός είναι θαυμάσιος και η πελώρια αγριόπαπια, αγουροξυπνημένη πορεύεται προς το πεπρωμένο της. Αφήνοντας τα φρένα για απογείωση ως αρχηγός τριών F-104G, στην περιφερειακή μου όραση παρεισφρύει κινούμενη κουκίδα, χαμηλά στον ορίζοντα. Στο go-no-go, η σιλουέτα της διαγράφεται χαρακτηριστικά. Αναχαίτιση των 090ο. Τέσσερις εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου στο Starfighter και η ματαίωση απογειώσεως είναι έως απαγορευτική στα 210 Knots. Με την απογείωση, αμέσως ανάσυρση του Σ/Π, και η νήσσα νομίζω ότι περνάει από κάτω μου. Το αφος σε κανονική λειτουργία. Ο σχηματισμός κλειστός, πορεία για τον προορισμό μας. Οι No 2 και 3 ελέγχουν εξωτερικά το αφος μου. Τίποτε το ασυνήθιστο. Στην πίστα του Grossetto (πάλι), ο Ιταλός υπόλογος με υποδέχεται ευφρόσυνα, και αφού τοποθέτησε τους τροχοεμποδιστήρες, εμφανίζεται μπροστά μου λέγοντας κάτι σαν, αυτή την πάπια ποιός θα την πάρει; Την κρατούσε από τον λαιμό. Ήταν κοκαλωμένη. Είχε σφηνωθεί στις θυρίδες του συστήματος προσγειώσεως! Φωτογραφήθηκα μαζί της, αλλά χάνοντας το τσαντάκι μου, μετά από χρόνια, έχασα και τη φωτογραφία. Ανεπανάληπτο ντοκουμέντο.

Από το Torrechon της Ισπανίας θα αναχωρήσουμε έκθαμβοι από το μουσείο του Prado, έκπληκτοι από τα flamengos και των συμπεθέρων τη φιλοξενία. Με τα τρία ισπανικά F-104G κατευθυνόμαστε στο Cagliari για ανεφοδιασμό. Visibility απεριόριστη, όπως λέγαμε παλαιότερα. Και ο αρχηγός του σχηματισμού να μην πείθεται, στις συνεχείς αναφορές μας, ότι κατευθυνόμαστε σε λάθος (παρακείμενο) αεροδρόμιο. Την τελευταία στιγμή, ντροπαλά και ένοχα, τα μαζέψαμε για τον κανονικό μας προορισμό!

Και η χιονισμένη κορυφή της Δίφρυς σε απόσταση αναπνοής βγαίνοντας σε κάθοδο από τα σύννεφα, πώς να ξεχαστεί! Τα έχουμε πεί αναλυτικά στην ανάρτηση, ‘‘Με αφορμή έναν Πίνακα’’, του δεξιοτέχνη, στο χειριστήριο και στον χρωστήρα, Νίκου Μανουσάκη.

Και η εμπλοκή στο Back-9, με ταυτόχρονη έλξη των χειρολαβών εκτινάξεως, πώς να διαγραφεί; Όχι, εκτίναξη δεν έγινε, ευτυχώς. Έλλειπε, ίσως, η αυτοπεποίθηση, για το κανονικό τράβηγμα. Και σε χρόνο μηδέν, οι πυροσβέστες στη σκηνή, με αυτοθυσία για να σβήσουν το φλεγόμενο αφος. Μέσα από εκεί βγήκα, με ένα μικρό έγκαυμα στην ωμοπλάτη, χάρις στα γάντια και την αντιπυρική φόρμα. Ευγνώμων!

Στο νότιο contact car, ο αείμνηστος Μπατάσης θα προλάβει να αναφωνήσει, ώ, ώ, ώ! Το F-104G στο κατώφλι του α/δ, λίγο πρίν την επαφή, περιστρέφετεται, ιδανικό half roll. BLC malfunction. Προώθηση της μανέττας και η κανονικότητα αποκαθίσταται. Ζητάω άδεια για επανάληψη κύκλου, με πνιγμένη φωνή . . . και η προσγείωση κανονική.

Αυτός ο σχηματισμός επιδείξεως, ρόμβος των εννέα α/φών F-104G, σε πήγαινε σε άλλα επίπεδα ρομαντισμού. Τρέμουλο στα ποδωστήρια σήμαινε οτι τα καυσαέρια του προηγουμένου ριπίζανε το δικό σου ανόδου-καθόδου, και τότε ήσουν στη σωστή θέση. Πολύς ιδρώτας, και καμμία σκέψη για emergency καταστάσεις.

Όχι, δεν έχω κρατήσει για ενθύμιο την κόκκινη ταινία ασφαλείας του Bull Pup. Δεν ρίξαμε και λίγα στη νήσο Καράβια. Ναι, δεν ήταν εύκολη η τηλεκατεύθυνση. Αλλά οι βολές στην Κρανέα με πραγματικές βόμβες από τα 11000’ με 45ο βύθιση και άφεση στα 6000’, 450 Knots και flaps επάνω, ήταν κάτι το ξεχωριστό. Άριστη η δουλειά των οπλουργών. Δεν ενθυμούμαι κάποιο παρατράγουδο.

Αλλά ο Τζάνες, συνεργάτης μου στο Γραφείο Βολής, αυτοσχεδίαζε, ακούγοντας πάντα εκλεκτή μουσική, και μοντάροντας τις ταινίες φωτοπολυβόλου, τραβηγμένες στοχεύοντας αεροδρόμια, κεραίες, πλοία, αλλά και καταφύγια γυμνιστών . . . Και να, τα συγχαρητήρια!

Ποιος είναι ο καλλίτερος κινητήρας jet, θα ρωτήσω έναν εκπαιδευτή, στο Σχολείο Ασφαλείας Πτήσεων στο Los Angeles. Και ο βετεράνος του πολέμου του Βιετνάμ με πολλές πολεμικές αποστολές με F-105 θα με ρωτήσει, τι αεροσκάφος πετάς, F-104G του λέω. Great! θα αναφωνήσει. It’ s the J-79 engine, the answer. Και η σκέψη αμέσως στο Συνεργείο Κινητήρων του Αράξου. Ευγνώμονες στους Νικηφοράκη, Τριάντη, και όλους, εκείνα τα δύσκολα χρόνια.

Σωρός οι εικόνες, οι σκέψεις και οι συνειρμοί. Μοιάζει με μνημείο αρετής και προσφοράς. Αλλά η παρατεταμένη νοερή ενατένισή του, μέσα από την πραγματικότητα των ημερήσιων διαταγών, τις ομιλίες, τις προσευχές και τις δεήσεις της τελετής, δεν είναι δυνατή. Αρχίζει να γίνεται δυσδιάκριτος στη σκέψη του πρόωρου και αδόκητου χαμού του συναδέλφου. Σαράντα ένας από συστάσεως της Μοίρας. Και αυτός ο βωμός μετατρέπεται σε συντρίμμια. Εκεί το σφάλμα επιβλέψεως, εκεί το σφάλμα του αρχηγού σχηματισμού, εκεί το πεπρωμένο του καθενός μας. Εκεί και η αβάσταχτη ορφάνια της οικογένειας. Και ο σπαραγμός της μάνας, αγόρι μου, αστέρι μου, γιατί έδυσες τόσο νωρίς. Ποιός Μοίραρχος να την παρηγορήσει. Ποιός Διοικητής να της συμπαρασταθεί. Και ποιά Πολιτεία να της απαλύνει τον πόνο.

<<Υπάρχει ώρα σιωπής, καθ’ ήν απαυδισμένη χωρίς πνοή, χωρίς φωνή η φύσις όλη μένει, // ότε κι αυτός ο ποιητής τη δάφνη του πετάει και εις γωνίαν αφανή τη λύρα του κρεμάει.// Ίσως στη δύσιν της ζωής η λύρα επιστρέψει, όταν χιόνος στέφανος το μέτωπόν του στέψει.// Τότε τα μάτια μου υγρά θα στρέψω στα οπίσω, το στάδιο του βίου μου κατ’ ίχνος θα μετρήσω.// Και πριν στης λήθης τα νερά το πλοίον μου αράξει, θέλω να γράψω, αν ζείς, και θέλω σου φωνάξει, καθώς ο Εκκλησιαστής: Τα πάντα ματαιότης, έρως και δόξα και ηδονή και κάλλος και νεότης>>. Για να αντιγράψομε τον Πατρινό ποιητή των αρχών του 1800, Αντώνη Καλαμογδάρτη.

Ευχόμαστε η 336 Μοίρα και το Αεροδρόμιο Αράξου να είναι πάντοτε στις διακεκριμένες εθνικές επάλξεις. Οι Έλληνες πολίτες ξαναστρέφουν με αξιώσεις την προσοχή τους στην Πολεμική Αεροπορία!

25 Φεβ. 2018. Γρηγόριος Δημ. Νούσιας – Αεροπόρος

Υ.Γ. Στη φωτογραφία, Παπάζογλου, Νούσιας, Στεργίου, Παπούλης, Βόρης, Πανταζόπουλος, Νικολακάκος, Γκιώκας και Χτζηδάκης, πλαισιώνουν τον αρχαιότερο επιζόντα χειριστή της 336 Μ, συμπεθέστατον κ. Παντελίδη.

Να ευχαριστήσουμε τον Κύριο Νούσια για την παραχώρηση του κειμένου και των φωτογραφιών.